Proizvodnja biomase u Zajecaru

Zaječarski Centar za poljoprivredna i tehnološka istraživanja počeo je realizaciju ugovora sa italijanskom firmom Tersa, potpisanim krajem januara, kojim se ova naučna ustanova obavezala da ispita mogućnost uspevanja tropske biljke miskantus u našim uslovima, a potom i da je proizvodi u polju. Iz Holandije je stiglo 20.000 podzemnih stabala ove biljke i počela je ručna sadnja na njivi. Miskantus se koristi za proizvodnju biomase.

MISKANTUS 6604. Miscanthus sinensis And.. BBiljka svetlozelenih, uzanih, lučno povijenih listova, sa svetlijim centralnim nervom, dugih do 1 m. Metlice sme|e, ukupne dužine 1,5-2 m, septembar-oktobar. Biljka se lepo uklapa u perenske zasade kao pozadina. Koristi se soliterno na travnim površinama, a izuzetno deluje uz vodene površine. Cvasti za suve aranžmane, a sveži listovi izuzetna dopuna buketima. Veoma atraktivan forma M.s. ‘Zebrina’ sa poprečnim ŽUTIM MRljAMA na lišću ima sličnu primenu.

Miskantus je višegodišnja, visoko produktivna C 4 trava, poreklom iz istoþne Azije, koja se ubraja u grupu tzv. „bioenergetskih useva“. Miskantus predstavlja biljnu vrstu podesnu za intenzivno gajenje, koja svojom biomasom može omoguüiti uspešnu supstituci- ju postojeüih energetskih izvora sa novim, obnovljivim izvorima, biljku kojom üe se smanjiti emisija gasa staklene bašte – C2. Intenzivan tehnološki razvoj industrijskog društva poþiva, izmeÿu ostalog, i na podmirivanju neprekidnog rasta potreba u energentima. Iscrpljivanje izvora fosilnih goriva, kao i rast nji- hovih cena, uzrokovali su sprovoÿenje niza istraživanja, koja imaju za cilj iznalaženje alternativnih energetskih izvora. Pove- üanje proizvodnje iz obnovljivih energetskih izvora postavljeno je kao cilj, kojem se teži u veüini razvijenih zemalja. Snažan podsticaj ovim istraživanjima je dat nakon usvajanja Kjoto Pro- tokola (1997) o klimatskim promenama i smanjenju emisije ga- sova i efekta staklene bašte. Biomasa, koja razvija energiju, jedan je od naþina kojim se mogu ostvariti obaveze prema Kjoto Protokolu. Energetski usevi predstavljaju novu vrstu ratarskih useva, razvijenu kao odgovor na potrebu smanjenja atmosferskog CO2 . Oni se specifiþno gaje,sa ciljem da bi se požnjeli i sagoreli u termoenergetskim ili u grejnim sistemima. Ugljen dioksid (CO2), koji se oslobaÿa u to- ku sagorevanja, prethodno je fiksiran biljkama. Sagorevanjem biomase pruža se moguünost snižavanja emisija gasa staklene bašte – CO2 . Tako, na primer, sagorevanjem bala miskantus Page 1 66 PTEP 11(2007) 1-2 delova ureÿaja, proces segregacije bi se mogao smanjiti ili bar ublažiti. Ovakva ispitivanja bi trebalo sprovesti u veüini naših pogona za proizvodnju hrane za životinje, kako bi se ukazalo na kritiþna mesta i kako bi se uzroci za pojavu segregacije sveli na najmanju moguüu meru. NPOMENA: Rezultati objavljeni u ovom radu su deo projek- ta br. TR-6877B: «Unapreÿenje tehnoloških procesa i kvaliteta proizvoda u industriji hrane za životinje» finansiranog od strane Ministarsta nauke i zaštite životne sredine Republike Srbije. LITERATURA [1] Arlet, Sabine, (2001): Information About Micro Tracer, Micro Tracers Services Europe. [2] ASAE S303, Test Procedure for Solids-Mixing Equipment for Animal Feeds [3] Avoiding drug carryover during feed processing and delivery, http://www,oznet.ksu.edu [4] Axe, D.: Factors Affecting uniformity of a mix, Animal Fe- ed Science and Technology, (1995)53, s.211-220. [5] uragiü Olivera: Utvrÿivanje radne taþnosti tehnološkog procesa proizvodnje hrane za životinje primenom razliþitih metoda, Magistarski rad, Tehnološki fakultet, 2006. [6] Eisenberg, D.: Markers in Mixing Testing: Closer to Perfec- tion, Feed Menagment, (1992) 43, s.8-11. [7] Feed Manufacturing Technology, (2005) Appendix C, De- termining and Expressing Particle Size, Second Edition, AFIA inc.,. [8] Herman, T., Behnke, Keith (1994): Testing Mixer Perfor- mance, Publication MF-1172 of Kansas State University. www.oznet.ksu.edu [9] Herzog, S.M.: Producing uniform dry mixtures, Powder and Bulk Enggineering, (1993) January, p.37. [10]Hongming Li: Impact of cohesion forces on particle mixing and segregation, Disertation, University oF Pittsburg, 2002. [11]Leviü Jovanka, Sredanoviü Slavica, uragiü Olivera, Lj. Leviü, Tatjana Kuljanin: Razliþite metode za utvrÿivanje homogenosti smeša za ishranu životinja – rezultati upored- nih ispitivanja, PTEP 7 3-4 (2003), s.65-67 [12]Nienow A.W., Edwards M.F., Harnby N.: Mixing in Process Industries, (1992) Chapter 1-3, 1-23. [13]Sredanoviü Slavica, uragiü Olivera, Leviü Jovanka: Fakto- ri proizvodnog procesa koji utiþu na sadržaj sastojaka u hra- ni za životinje, PTEP 7 (2003)3-4, p.61-64. [14]www.cmit.csiro.au [15]www.science.uva.nl Primljeno: 18.3.2007. Prihvaüeno: 29.3.2007. Biblid: 1450-5029 (2007) 11; 1-2; p.66-70 Originalni nauþni rad UDK: 631.147; 633.2 Orginal Scientific Paper MISKANTUS – EVROPSKA ISKUSTVA SA NOVIM ENERGETSKIM USEVOM MISCANTHUS – EUROPEAN EXPERIENCE WITH A NOVEL ENERGY CROP Mr Željko DŽELETOVIû*, Dr Gordana DRAŽIû*, Dr orÿe GLAMOýLIJA**, Dr Nevena MIHAILOVIû* * INEP – Institut za primenu nuklearne energije, 11080 Zemun, Banatska 31-b ** Poljoprivredni fakultet, 11080 Zemun, Nemanjina 6 REZIME Miskantus je višegodišnja, visoko produktivna C 4 -trava, poreklom iz istoþne Azije, koja se ubraja u grupu tzv. „bioenergetskih useva“. Miskantus predstavlja biljnu vrstu podesnu za intenzivno gajenje, koja svojom biomasom može omoguüiti uspešnu supstituci- ju postojeüih energetskih izvora sa novim, obnovljivim izvorima, biljku kojom üe se smanjiti emisija gasa staklene bašte – C 2 . Ovaj rad predstavlja pregled najznaþajnijih rezultata i iskustava gajenja miskantusa u Evropi tokom poslednjih 15 godina, s ciljem izvo- ÿenja odgovarajuüih istraživanja uspešnosti zasnivanja i ekonomiþnosti gajenja ove biljne vrste i kod nas. Kljuþne reþi: bioenergetski usevi, miskatus. SUMMARY Miscanthus is a perennial, highly productive C 4 grass, introduced from eastern Asia, which is included in the group of co-called „bioenergetic crops“. Miscanthus represents a plant species conveniant for intensive culture, which by its biomass may enable a suc- cessful substitution of actual energy sources by new, renewable sources, a plant which will decrease the emision of the „greenhouse gas“ – C 2 . This paper presents a review of the most important results and experiences in miscanthus culture in Europe in the last 15 years, as a prerequisite for conducting appropriate investigation of successful establishment and economical growing in culture of this plant species in Serbia. Key words: bioenergetic crops, Miscanthus. UVOD Intenzivan tehnološki razvoj industrijskog društva poþiva, izmeÿu ostalog, i na podmirivanju neprekidnog rasta potreba u energentima. Iscrpljivanje izvora fosilnih goriva, kao i rast nji- hovih cena, uzrokovali su sprovoÿenje niza istraživanja, koja imaju za cilj iznalaženje alternativnih energetskih izvora. Pove- üanje proizvodnje iz obnovljivih energetskih izvora postavljeno je kao cilj, kojem se teži u veüini razvijenih zemalja. Snažan podsticaj ovim istraživanjima je dat nakon usvajanja Kjoto Pro- tokola (1997) o klimatskim promenama i smanjenju emisije ga- sova i efekta staklene bašte. Biomasa, koja razvija energiju, jedan je od naþina kojim se mogu ostvariti obaveze prema Kjoto Protokolu. Energetski usevi predstavljaju novu vrstu ratarskih useva, razvijenu kao odgovor na potrebu smanjenja atmosferskog CO 2 . Oni se specifiþno gaje, sa ciljem da bi se požnjeli i sagoreli u termoenergetskim ili u grejnim sistemima. Ugljen dioksid (CO 2 ), koji se oslobaÿa u to- ku sagorevanja, prethodno je fiksiran biljkama. Sagorevanjem biomase pruža se moguünost snižavanja emisija gasa staklene bašte – CO 2 . Tako, na primer, sagorevanjem bala miskantusa Page 2 PTEP 11(2007) 1-2 67 umesto uglja, 90% emisije CO 2 može biti saþuvano (Lewandowski et al, 1995). Za naše prilike, kao pogodni energetski usevi, razmatrani su za sagorevanje u energetskim postrojenjima: gusti zasadi topole (Klašnja i sar, 2006), balirana sojina slama (Mladenoviü i sar, 2006) i miskantus (Dražiü i sar, 2006), a uljana repica i sunco- kret za proizvodnju biodizela (Radovanoviü, 2006). Zbog ratova i sankcija, sa odgovarajuüim istraživanjima se tek odnedavno zapoþelo i kod nas. Razvoj tehnologija gajenja energetskih useva kod nas, pre svega, poþiva na evropskim rezultatima i iskustvi- ma. Ovaj rad ima za cilj da predstavi najznaþajnije rezultate i iskustava gajenja miskantusa u Evropi tokom poslednjih 15 go- dina, s ciljem sprovoÿenja odgovarajuüih i

straživanja uspešnosti zasnivanja i ekonomiþnosti gajenja ove biljne vrste i kod nas. MATERIJAL Poreklo miskantusa Pod nazivom miskantus podrazumeva se Miscanthus x gi- ganteus Greef et Deu. Triploidni genotip Miscanthus x giganteus je prirodni hibrid, nastao ukrštanjem Miscanthus sacchariflorus (diploid) i Miscanthus sinensis (tetraploid) (Greef and Deuter, 1993). Kao posledica njegove triploidnosti, Miscanthus x gigan- teus je sterilan, pa ne može obrazovati fertilno seme (Linde- Laursen, 1993). Rod Miscanthus se javlja unutar ortoseralnih travnjaka u istoþnoj Aziji, od tropskih i suptropskih regiona, preko umereno-toplih do subarktiþkih regiona (Greef and Deu- ter, 1993). Rod Miscanthus taksonomski pripada familiji Poace.. detaljnije